حجت الاسلام والمسلمین الیاس محمدبیگی از محققین و پژوهشگران آستانه مقدسه حضرت معصومه (س) به مناسبت سالروز وفات کریمه اهل بیت در گفت وگو با مرکز خبر حوزه شرح کوتاهی از زیارت نامه عمه سادات را بیان کرده است.
علامه مجلسی در کتاب «تحفة الزائر» متن زیارتنامه حضرت معصومه را ارائه داده است. علامه در مقدمه کتاب مینویسد: من وقتی دیدم که مردم زیارتنامههای غیر معتبر را قرائت میکنند، و برای اینکه زیارتنامه های معتبری دست مردم باشد، این کتاب را نوشتم و زیارتنامههای معتبری را در کتاب ارائه دادم که از جمله زیارتنامههای معتبر، زیارتنامه حضرت معصومه(س)،میباشد
اعتبار سند زیارتنامه حضرت معصومه(س)
سند روایت اینگونه است؛ حدث علی بن ابراهیم عن ابیه عن سعد بن سعد عن الرضا(ع)، برخی به خاطر پدر علیابن ابراهیم، روایت در متن زیارتنامه را «حسن» ذکر میکنند. چون «ابراهیم بن هاشم» توثیق خاص نشده است و فقط توثیق عام نسبت به او صورت گرفته است.
وثاقت ابراهیم بن هاشم
مثلا صاحب کتاب کامل الزیارات در مقدمه کتاب خود، می نویسد: افرادی که در سند روایات این کتاب آمدهاند همه موثق هستند. علاوه بر این توثیق عام، تعبیر مقاممعظم رهبری است که در کنگره علیابن ابراهیم قمی بیان کردند که در واقع «کلام الامام امام الکلام» بود، ایشان فرمودکه من چیزی بالاتر از توثیق عام را در خصوص علی بن ابراهیم میگویم، در مسند 8جلدی علیابن ابراهیم که برگرفته از کتاب «کافی» و «کتب اربعه» می باشد، اکثرًا عنوان علیابن ابراهیم عن ابیه را ذکر میکند، وقتی شخصیتی مثل علیابن ابراهیم انبوه عظیمی از روایات را از پدرش نقل میکند، به این معناست که شخصیت مورد وثوق میباشد. اگر فرض شود که فردی روایات زیادی را از کسی نقل کند، و به او وثوق نداشته باشد، و این (ذکر حدیث از ابراهیم بن هاشم) از توثیق عام هم بالاتر است و نقل احادیث ابراهیم بن هاشم از سوی فرزندش علیابن ابراهیم نشانگر مقبول بودن شخصیت ابراهیم هاشم نزد امامیه میباشد.
فیالمجموع با توجه به سند روایت (علیبن ابراهیم از پدرش از سعد بن سعد از امام رضا(ع) ) در اعتبار سند زیارتنامه هیچ شبههای باقی نخواهد ماند. اضافه بر این بیان، متن زیارتنامه دارای جایگاهی است که از غیر معصوم(ع) نمیتواند صادر شود.
سعد بن سعد وقتی خدمت امامرضا میرسد، حضرت به او میفرماید: «إنَّ لَنا عندکم قبرٌ» سعد ابن سعد سوال میکند: قبر فاطمه بنت موسی(ع) را میفرمایید؟ حضرت فرمودند: بله؛ سپس فرمود: «مَن زارها عارفًا بحقها فله الجنة»، و ادامه دادند: قُم عند رأسها فکبّر اربع و ثلاثین و سبِّح ثلاث و ثلاثین و وَ احمِد ثلاث و ثلاثین. ثمّ قُل السلام علی آدم صفوة الله ...، این دستور امامرضا(ع) به یک شخص قمی است.
زیارتنامه حضرت معصومه با تسبیح حضرت زهرا، شروع میشود، در زیارت جامعه دستور دادهاند؛ سی مرتبه الله اکبر بگو، چند قدم که جلو رفتی باز سی مرتبه الله اکبر بگو. بعداز چند قدم چهل مرتبه الله اکبر بگو.
تسبیحات ابتدایی زیارت
مرحوم شیخ عباس قمی, علت تکبیر گفتن را به نقل از علامه مجلسی اینطور نقل میکند، این تکبیرات میخواهد بگوید، ایکسانی که ادعا میکنید شیعه غلو میکند. نه، اینطور نیست! شیعه همه فضائلی را که میخواهد برای اهلبیت(ع) بیان کند، در مقابل عظمت خداوند، هیچ قابل مقایسه نیست.
شیعه عظمت و جلالت مطلقه را برای خدا میداند و اهلبیت(ع) هرچه دارند از خداوند است. و این مسأله هم برای نفس انسان مفید است که دچار انحراف نشود و هم برای دیگرانی که اعتقادات شیعه را به عنوان غلوّ معرفی میکنند. شیعیان در ابتدای زیارت جامعه کبیره که اینقدر در اوج قرار دارد، صد مرتبه «الله اکبر» را قرائت میکنند. در زیارتنامه حضرت معصومه (س) نیز میتوان اینطور عنوان کرد. آنقدر فرازهای زیارتنامه بلند و در اوج قرار دارد و آنقدر مقام معنوی آنحضرت رفیع است که در ابتدای زیارتنامه دستور به «الله اکبر، سبحان الله و الحمد لله» داده شده است. درواقع این معنا را میرساند؛ درگاه حضرت معصومه(س) باعظمت است، ولی عظمت مطلقه از آن خداوند میباشد.
سر تسبیحات ابتدایی نماز
مورد دیگر این مسأله پیوند رمزگونه است. در واقع میخواهد پیوندی بین حضرت فاطمه زهرا(س) و حضرت فاطمه معصومه(س) برقرار کند. همانگونه که رسول اکرم(ص) به دخترش فرمود: این تسبیحات را بهعنوان هدیه در عوض کنیز به تو میدهم. و حضرت زهرا(س) فرمود: من راضی هستم به چه آن خداوند و رسولش بهآن راضی هستند. در روایت نقل شده که «مأة فی اللسان و ألفٌ فی المیزان» در زبان صد تاست و در میزان و ارزش هزار تا میباشد. تسبیحات حضرت زهرا(س) خواص زیادی دارد که ائمه(ع) میفرمایند؛ همانگونه که در کوچکی به فرزندان خود نماز را یاد میدهیم، تسبیحات را نیز به آنها سفارش میکنیم که بگویند. به نظر بنده اینگونه میرسد که امامرضا(ع) میخواهند پیوندی بین حضرت زهرا(س) و حضرت معصومه(س) برقرار کنند:
قبری که در مدینه شد گم ظاهر شده در مدینه قم
راز سلام بر انبیاء
ابتدای زیارتنامه با سلام بر اولین انسان کامل و اولین ولیخدا شروع میشود که طبق آن فرمایش «لولا الحجة لساخت الارض بأهلها» اولین انسان، حجت خداست و اولین انسان کامل زمان خود میباشد. حضرت معصومه(س) آنقدر با عظمت است که با درود بر اولین ولیخدا، و انسان کامل نخستین،زیارتنامهاش شروع میشود.
یعنی برای شرفیابی به حضور حضرت معصومه(س) از یک دهلیز و معبر نور باید عبور کرد، و نمیتوان بدون مقدمه به این تجلیگاه چهارده معصوم(ع) قدم گذاشت. بعد از درود بر حضرت آدم، بر پیامبران اولوالعزم که دارای ویژگی منحصر به فردی در بین کثیری از انبیای دیگر هستند، درود فرستاده میشود. امامرضا(ع)میفرماید: اول به این بزرگواران سلام و از آنها کسب نور کنید، تا به مقصدی که در زیارتنامه معین شده برسید. پس رمز اینکه باید به انبیای اولوالعزم درود فرستاد این است که زائر باید شایستگی زیارت را از این طریق کسب کند تا به زیارت آن حضرت نائل شود.
وقتی سلام و درود به رسول اکرم(ص) میرسد، از حالت غیابی به حالت خطابی و حضوری تغییر پیدا میکند(السلام علیک یا رسول الله)
اهل بیت علیهم السلام در قم حضور دارند
امام صادق(ع) فرمودند: «و ان لنا حرما و هو قم » برای ما اهلبیت(ع)حرمی است و آن قم است.
پس این بارگاه و قبه ملکوتی محضر چهاردهمعصوم(ع) میباشد. حال اگر حضور چهارده معصوم(ع) در این بارگاه برای ما خاکیان قابل درک نیست، مسأله دیگری است. لذا از اینجهت است که بصورت خطابی به چهاردهمعصوم(ع) سلام داده میشود و حرم آنها محسوب میشود. آیا میشود حرم چهارده معصوم در قم (مرقد حضرت معصومه) باشد و آنها حضور نداشته باشند؟
نکته دیگری که در زیارتنامه حضرت معصومه(س) وجود دارد اینست که سلام دادن از رسول اکرم(ص) تا امامهادی(ع) بهصورت خطاب است که در سلام بر امامهادی(ع) میفرماید: «السلام علیک یا علیابن محمد النقی الناصح الامین» سلام به امام حسن عسکری(ع)، گرچه خطابی است، اما القابی ذکر نمیشود.«السلام علیک یا حسن بن علی» دو نکته در اینجا استفاده میشود. نخست اینکه؛ آنچه خوبان همه دارند تو تنها داری!
وقتی همه معصومین «نور واحد» هستند، لزومی ندارد آن اوصاف ذکر شود، نکته دیگر اینکه چون هرچه به حضرت ولیعصر(عج) نزدیک میشویم، مسأله غیبت بروز و ظهور میکند، لذا امامرضا(ع) میخواهد شیعیان را کمکم با غیبت مأنوس کنند و به همین خاطر امامحسن عسکری را در خفاء ذکر میکنند. با اینکه القاب زیادی امام یازدهم دارند، اما القابی از ایشان ذکر نمیشود. چنانچه در سیره امامهادی و امامحسن عسکری(ع)نیز هست که این دو امام در برخی از مواقع از پشت پرده با اصحاب خود سخن میگفتند و پاسخ سوالات آنها را میدادند. به خاطر اینکه مردم آمادگی لازم را جهت غیبت واقعی کسب کنند. به نظر بنده اینطور میرسد که شاید امام با این شیوه، مسأله غیبت را زمینهسازی میکنند. لذا امامحسنعسکری(ع)مثل «خورشید زیر ابر» معرفی میشوند و در مرتبه بعدی وقتی به ذکر نام امامزمان(عج) میرسند، حتی اسم و کنیه حضرت راهم ذکر نمیکنند. «السلام علیالوصی من بعده» در کمال پوشیدگی، حضرت معرفی میشوند که نشان دهنده به دنیا آمدن حضرت و وصایت ایشان هم میباشند. برخلاف اهلسنت که ادعا میکنند چنین شخصیتی به دنیا نیامده است. در سلام امامزمان(عج) نیز حالت خفا اما سراسر نور وجود دارد «الهم صل علی نورک و سراجک»
آثار وجودی امام معصوم (ع) در حال غیبت
از معصوم(ع)سوال شد آیا امام درحال غیبت فایده ای به حال شیعه دارد؟ حضرت فرمود: امام در حال غیبت مانند خورشید پشت ابر است. همانگونه که خورشید در پشت ابر فایده میرساند، امام در حال غیبت نیز فایده میرساند. امامرضا(ع) در این فراز از زیارت میخواهند این مساله را تفهیم کنند که اینگونه نیست که امام در حال غیبت جدای از شیعه باشد، امامزمان(عج) گر چه ظاهر نیست. اما وجود ایشان در پس پرده غیبت اسلام و شیعه را حفظ کرده و به اوج عزت رسانده است که میفرماید: اگر ما مواظب شما نباشیم و اگر ما مراعات حال شما را نکنیم دشمنان، شمارا تکه تکه خواهند کرد. بنابراین در صلوات بر حضرت ولیعصر(عج) نیز یک نکته معرفتی نهفته است و آن اینکه در حال غیبت، شیعیان افاضه میشود.
اگر شیعه بخواهد در حال غیبت به انحراف کشیده نشود, باید با چراغ الهی حرکت کند. در آن روایت شریف رسولاکرم(ص)، امامحسین را مصباح الهدی(چراغ هدایت) معرفی میفرماید، و در این زیارتنامه امامزمان(عج) «سراج» معرفی میشوند. پس باید با این انوار الهیه و با این مصباح و سراج راه را پیمود تا به ورطه هلاکت نیفتاد. و حضرات معصومین در روایات متعدد مشخصههای جانشینان امامزمان(عج) را در زمان غیبت به مردم بیان کرده اند که آنان علما، و فقهای دینشناس، با تقوا، مدیر، مدبر، آگاه به زمان، عارف به حلال و حرام و... میباشند.
در حقیقت باید گفت؛ راهی غیر از ولایت برای رسیدن به خداوند وجود ندارد و ولایت نیز بهمعنای پیروی از اهلبیت(ع) است و به همین خاطر حضرت امامراحل، فرمود: ولایت فقیه، استمرار راه انبیا است و در زمان حاضر با پیروی از ولایت فقیه میتوان رضایت حضرت ولیعصر(عج) را در رفتارها ، تصمیمگیریها و در حوادث پیش رو کسب کرد.
زائر با سلام دادن به حضرت آدم، انبیای اولوالعزم و چهارده معصوم در حضور آنها شایستگی و نورانیت پیدا خواهد کرد. این قسمت از زیارتنامه اگر بهعنوان مقدمه فرض شود،نشانگر عظمت حضرت معصومه(س) میباشد، همینطور نمیشود وضویی بگیریم و ضریحرا تبرک بجوئیم. گر چه برای برخی افراد همین مطلوب است.
خطابات زیارتنامه به کریمه اهلبیت(س) نیز از جایگاه ویژهای برخوردار است. «السلام علیک یا بنت رسولالله» ما ادعا نمیکنیم، بانوانی از اهلبیت(ع) چنین زیارتی نداشتهاند. چون نیافتن، دلالت بر نبودن نمیکند و این امر، ذرهای از عظمت بانوانی همچون؛ حضرت زینب(س) کم نمیکند. حضرت زینب(س) در اوج عظمت خود قرار دارد, اما بحث درباره کریمه اهلبیت(س) میباشد . بههیچوجه بحث مقایسه درکار نیست. متاسفانه درباره حضرت زینب(س) زیارتنامه مأثور وجود ندارد. فقط در کتاب «الذریعه» کتابچه ای را معرفی میکند که زیارتنامه عقیله بنی هاشم در آن ذکر شده است والا در کتب دیگر چیزی ذکر نشده و کسی هم ادعا نمی کند که زیارت نامه ای وجود نداشتهاست.
چون گفته اند: »ارتد الناس بعدالحسین(ع) الا ثلاث» بخاطر خفقان شدید، فقط سه نفر با ایمان باقی ماندند. بنابراین یا نتواسنتد زیارتنامه حضرت زینب(س) را پیدا کنند و یا افرادی زیارتنامه آن حضرت را از بین برده اند. این مسائل باید گفته شود تا منزلت حضرت زینب(س) حفظ شود. چون احساس میشود گاهی مواقع افراطهایی در این خصوص انجام میشود. ما وظیفه داریم مقام حضرت معصومه(س) را بیان کرده و مقام هرشخصیت با عظمتی را نیز حفظ کنیم. اینطور نباشد بهخاطر اینکه عظمت کسی گفته میشود، عظمت دیگری پائین آورده شود!
بالاتر از نسب شناسی
«السلام علیک یا بنت رسولالله» این جمله اگر بخواهد نسبشناسی و تبارشناسی را بیان کند، خیلی لطفی ندارد. بلکه اینجمله میخواهد بگوید این بانو، در چنین دامنها، چنین عرصهها و چنین مکتبی پرورش یافتهاست. همانطور که امامسجاد(ع) در مسجد اموی فرمودند: «أنا بن مکة و مِنی» این جمله یعنی چه؟ آیا امام سجاد(ع) نعوذ بالله، ملیگرا است؟ نخیر،امام زینالعابدین(ع) میخواهند بفرمایند من پرورشیافته سرزمین وحی و توحید هستم. در زیارتنامه حضرت معصومه (س) نیز اینگونه است که می خواهد بفرماید: به زیارت کسی آمدهاید که پرورشیافته چنین مکتبی است که آموزگاران و حیانی ایشان رسولخدا، حضرت فاطمه، خدیجه کبری، امیرالمومنین، امامحسن و امامحسین و ... (ع) بودهاند. حال یا این پرورش یافتن به صورت مستقیم از سوی پدر و برادر صورت گرفته است و یا این آموزگاران زمینهساز بودهاند و معارف را حفظ نموده تا به اینجا رساندهاند که در این عرصه بانویی مثل حضرت معصومه(س) با این جایگاه و منزلت پرورش یابند که امامصادق(ع) میفرمایند: «تدخل بشفاعتها شیعتی الجنة بأجمعهم» همه شیعیانم به شفاعت حضرت معصومه(س) داخل بهشت میشوند. فلسفه چنین زیاراتی این است که زائر از زیارت شونده، درخواست کند, تا واسطه شود که خداوند، معرفت، ایمان کامل ، حیات طیبه و ثبات قدم در راه عبودیت را به او عنایت کند که در فراز های آخر زیارت حضرت معصومه(س) بیان شده است.
وقتی زائر به محضر کسانیکه مظهر فضائل و مکارم (انبیا و چهاردهمعصوم) هستند شرفیاب شد، باید از آنها بخواهد تا ذرهای از فضائل و مکارم انبیا و چهارده معصوم را به او عطا کند. همان خطابی که برادران حضرت یوسف به او داشتند؛ «یا ایها العزیز مسنا و اهلنا الضر و جئنا ببضاعة مزجاة فأوف لنا الکیل و تصدق علینا ان الله یجزی المتصدقین»
ای عزیز، به ما و بستگانمان زیان و تنگدستی رسیده است و پول و سرمایه اندکی آورده ایم، تو جیره و پیمانهرا به کمال بده و بر ما تصدق نما که خداوند صدقه دهندگان را پاداش نیک میدهد.
مرحوم آیتالله کشمیری فرمودند: وقتی به حرم حضرت امیرالمومنین (ع) میروید، دست خود را دراز کنید و بگویید؛ «تصدق علینا»بر ما تصدق نما.
بعد حشر با اهل بیت از اینکه مقامات اهلبیت(ع) در زیارات عنوان شد، از اهلبیت(ع) تجسم کمالات را طلب میکنیم. «عرف الله بیننا و بینکم فیالجنة» یعنی یا حضرت معصومه(س) یک معرفتی به ما بده که فردای قیامت با شما محشور باشیم. نه فقط اهل بهشت، باشیم! . «وحشرنا فی زمرتکم» و در زمره شما محشور شویم. «و اوردنا حوض نبیکم و سقانا بکأس جدکم من ید علی بن ابیطالب(ع) ». در جهان آخرت آب حیات (آب کوثر علوی) از دست ولی اعظم الهی، حضرت امیرالمومنین(ع) بنوشیم. بعداز این فراز، زائر فرج امامزمان(عج) را درخواست میکند «اسئل الله أن یرینا فیکم السرور و الفرج» از خداوند میخواهیم آن روز شادمانی و فرج شما فرا برسد . «و أن یجمعنا و ایاکم فی زمرة جدکم محمد صلی الله علیه و آله» و خداوند ما و شما را در زمره جد شما رسولخدا(ص) قرار دهد.
ما قانع نیستیم که فقط در بهشت حضور داشته باشیم, بلکه خواستار آن هستیم که در نزد رسول خدا (ص) قرار گیریم. این امر دست یافتنی نیست مگر این که به در خانه اهل بیت (ع) رجوع شود. این مسائل چه وقت به دست خواهد آمد؟ با شعار تنها که میسر نمی شود. زائر خود نیز علاوه بر خواستن باید در این مسیر تلاش کند. چون گفته اند؛ "الداعی بلاعمل کالرّامی بلاوتر" دعاکننده بدون عمل، مثل تیراندازی است که بدون زه، تیر می اندازد. "و ان لا یسلبنا معرفتکم" از خدا می خواهم که معرفت نسبت به شما را از ما سلب نکند. "انه ولی قدیر"، البته خدا باید در این مسیر کمک کند. که امام جواد (ع) فرمود: مومن سه چیز نیاز دارد که یکی از آنها، توفیق از جانب خداست. توفیق الهی، همیشه باید رفیق راه هر زائری باشد و الا رسیدن به چنین مقامی ممکن نیست. هرجایی که شخص، خود را ملاک قرار داد و خدا را فراموش کرد، سقوط او فراهم شده است. همیشه باید عنایت خداوند همراه انسان باشد. "اتقرب الی الله بحبکم و البرائة من اعدائکم" اگر زائر بخواهد معرفت او باقی مانده و قرب الهی او محفوظ باشد، راهی غیر از محبت اهل بیت(ع) و دوری از دشمنان آنها وجود ندارد.
تحقق حقیقی برائت
برائت نیز باید به معنای واقعی آن بروز کند. آن جایی که خطر و خط شکنی وجود دارد، باید با تمام توان از دشمنان، برائت جست تا معرفت انسان حفظ شود. "راضیا به غیر منکر و لا مستکبر" همه این موارد با تسلیم محض خداوند بودن، قابل حل باشد و به هیچ وجه نفس زائر، نباید حالت انکار و حالت کراهت نسبت به دستورات الهی داشته باشد. اگر کسی به این مرتبه از تسلیم و جدیت رسید، هم معرفت او حفظ شده و هم تقرب به خدا در او بیشتر خواهد شد. "و علی یقین ما اتی به محمد وبه راض" به یقین برسیم که آنچه پیامبر آورده، حق است و به آن راضی باشیم و با طیب خاطر، دستورات آن حضرت را عمل کنیم.
زائر با این جملات می خواهد بگوید خدایا, من دنیا را نمی خواهم, خودت دنیا را ضامن شده ای. "نطلب بذلک وجهک یا سیدی" این فراز نشان می دهد که در بارگاه و پیشگاه حضرت معصومه (س) زائر آن در خواست ها را به خاطر رسیدن به وجه خدا طلب می کند. ما وجه تو را طلب می کنیم و این وجه موقعی حاصل می شود که انسان به مقام رضا و تسلیم نائل شود. "اللهم و رضاک و الدار الآخرة" خدایا ما رضایت و خانه آخرت تو را می خواهیم "و رضوان من الله اکبر".
حال چه کسی را واسطه قرار دهیم تا به چنین مقامی برسیم.
مفهوم درخواست شفاعت
"یا فاطمه اشفعی لی فی الجنة" یعنی بی بی جان، ما به بهشت قانع نیستیم. در این بارگاه، چنین درخواست بزرگی را خواستار هستیم. این فراز از دعا نمی خواهد بگوید که بهشت را برای من شفاعت کن!
اگر این طور بود می بایست بفرمائید؛ یا فاطمه اشفی لی الجنۀ» و نباید حرف «فی» را ذکر کند.
حقیقت این فراز این است که یا حضرت معصومه (س)، در بهشت هم شفیع من باش تا به مقام «نطلب بذلک وجهک یا سیدی" و "اللهم و رضاک والدار الاخرة" برسم. این فراز از دعا این معنا را می رساند که حتی بهشتی ها هم نیازمند شفاعت حضرت معصومه (س)هستند. زیرا با شفاعت آن حضرت در بهشت می توان به "اللهم و رضاک والدار الاخرة" رسید. چرا از حضرت معصومه (س) این چنین خواسته ای را خواستاریم؟ چون "فان لک عندالله شأنا من الشأن" چون حضرت در نزد خداوند شأن و مقامی را داراست که خداوند به واسطه آن شأن، شفاعت ایشان را رد نمی کند. حضرت معصومه (س) شأنی بی نظیر و غیرقابل توصیف در محضر خداوند دارند.
همه این مسائل در صورتی است که انسان عاقبت به خیر شود. وقتی عاقبت به خیر شد، به دنبال آن، حشر نیز خواهد آمد. "اللهم انی اسئلک ان تختم لی بالسعادة فلا تسلب منی ما أنا فیه". یعنی بر این معارفی که درخواست کردیم، امام شناسی، رضایت به دستورات پیامبر، ولایت و ... پایدار و پابرجا باشیم. البته باید یادآور شد که مهم ترین معارف الهی در زیارت نامه ها، ولایت الهی است. رمز این امر که امیرالمومنین (ع) در کعبه متولد شدند به این خاطر است که خداوند می خواهد بگوید که توحید، بدون ولایت فایده ندارد. "فلا تسلب ما انه فیه" من پایدار باشم بر آن معرفت و ولایت به اهل بیت (ع) که در این بارگاه مقدسه عرضه داشتم و آن را از من سلب نکن.
معارف شیعه، توحید ناب است. یعنی ابتدای زیارت، توحید الله اکبر می باشد و آخر آن "و لا حول و لا قوة الا بالله العلی العظیم" است یعنی خدایا حول و قوه توست که می تواند ما را به این مقامات برساند. با اهل بیت (ع) می توان به رضوان الهی دست یافت.
بعد از ذکر این درخواست ها، استجابت را نیز از خدا طلب می کنیم. "اللهم استجب لنا و تقبله بکرمک و عزتک و رحمتک و عافیتک"، خدایا با کرم، عزت، رحمت و عفو و گذشت خود این دعاها را مستجاب و قبول بفرما.
همه فرازهای دعای زیارتنامه در صورتی نصیب زائر خواهد شد که تمسک به محمد و آل محمد (ص) داشته باشد. "و صلی الله علی محمد و آله اجمعین و سلم تسلیما یا ارحم الراحمین" .
نظر شما